Sytuacja w zakresie wolności sumienia i religii w Europie


Wolność religijna jest tym prawem zasadniczym, z którego najczęściej korzystano w historii. Wiąże się to z istotną rolą społeczną religii, jako wzorca interpretacji zachowań społecznych, źródła wzorców działania i czynnika łagodzącego cierpienie. Wolność religijna stanowi gwarancję wolności myśli, co w konsekwencji chroni społeczeństwo przed zapędami dyktatorskimi.

Dotychczasowe prawodawstwo UE nie gwarantuje uznania prawnego dla Kościołów i związków wyznaniowych na poziomie instytucjonalnym, tak aby każdy z nich mógł się organizować zgodnie ze swoimi regułami wewnętrznymi. Brakuje również zagwarantowania w prawodawstwie unijnym szczególnego statusu kościołów i wyznań, jakimi cieszą się w poszczególnych państwach członkowskich.
W większości krajów europejskich konstytucje ujmują wolność religijną zarówno w aspekcie osobistej wolności, jak też gwarancji dla instytucji religijnych. Religia nie jest zatem sprowadzona tylko do sprawy prywatnej. Można także zauważyć, iż w coraz większym stopniu o gwarancji wolności religijnej decyduje nie regulacja zawarta w ustawach zasadniczych, ale praktyka konstytucyjna. Obecnie w całej Europie państwo wszędzie jest świeckie, choć przyjmuje różną postawę wobec religii. Orzecznictwo poszczególnych krajów przyjmuje podobne zasady, niezależnie od przyjętego modelu stosunków państwo-religia. Wszędzie szanowana jest autonomia związków wyznaniowych, choć żadne prawodawstwo nie definiuje, czym jest religia czy związek wyznaniowy.
Problematyka wyznaniowa jest dosyć szczątkowo ujęta w prawodawstwie Unii Europejskiej i ze względu na obecny stan rozwoju procesu integracyjnego nie odgrywa w niej dużego znaczenia.

Aktualne prawodawstwo unijne gwarantuje osobistą wolność sumienia i wyznania, lecz nie obejmuje gwarancji dla instytucji religijnych. Wolność sumienia i wyznania jednostki stanowi jeden ze standardów unijnych.

Stolica Apostolska występuje na forum Unii Europejskiej jako adwokat wolności religijnej i zagwarantowania religii odpowiedniego miejsca w prawodawstwie unijnym. Postuluje także nawiązanie stałego dialogu instytucjonalnego między Unią Europejską a Kościołami i związkami religijnymi.

Kościół katolicki i związane z nim środowiska będą bardzo aktywne w staraniach o wpisanie invocatio Dei i zapisu o wartościach uniwersalnych do przyszłej Konstytucji Europejskiej, tym bardziej że przedstawił wcześniej w tej kwestii krytykę ostatecznej formy Karty Praw Podstawowych. Kwestia zapisu invocatio Dei w preambule przyszłej Konstytucji Europejskiej może przekształcić się w szerzą dyskusję europejską, a starania o umieszczenie tego zapisu w dokumencie staną się elementem rozgrywki politycznej.W związku z ewolucją procesu integracji europejskiej problematyka religijna może coraz częściej pojawiać się jako jeden z przedmiotów dyskusji i debaty europejskiej. Będzie to wymagało większego zainteresowania tą kwestią ze strony MSZ.
Irlandia Północna powstała w 1921 roku, gdy po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego, sześć z dziewięciu hrabstw północno-wschodniej prowincji Ulster (irl. Ulaidh) pozostało przy Zjednoczonym Królestwie. W hrabstwach tych dominowali protestanci, w większości potomkowie szkockich i angielskich osadników, którzy nie chcieli mieszkać w katolickiej Irlandii.
Konflikty w Irlandii Północnej trwają od średniowiecza, kiedy cała Irlandia znalazła się pod panowaniem Anglii. W XVII wieku rozpoczęto zasiedlanie Irlandii przez ludność angielską i szkocką, a ziemie dla osadników zdobywano, usuwając z nich właścicieli irlandzkich. Zapoczątkowało to wrogość między Anglikami a Irlandczykami, spotęgowaną różnicami religijnymi: Irlandczycy to katolicy, przybysze zaś to głównie protestanci. Liczne bunty i powstania doprowadziły w 1921 roku do utworzenia niepodległej Irlandii. Jednak w granicach Wielkiej Brytanii pozostała Irlandia Północna, którą w większości zamieszkują protestanci pochodzenia angielskiego. Walkę o połączenie z Irlandią prowadziła Irlandzka Armia Republikańska (IRA). Pod koniec lat 60. XX wieku wybuchł krwawy konflikt w Irlandii Północnej pomiędzy republikanami dążącymi do zjednoczenia wyspy a unionistami. Dopiero w 1998 roku zawarto porozumienie pokojowe, za które dwaj jego współtwórcy – John Hume i David Trimble – otrzymali pokojową nagrodę Nobla. W 2005 roku Irlandzka Armia Republikańska ogłosiła całkowite rozbrojenie.
Na współczesną sytuację w Irlandii Północnej wpływ mają stosunki demograficzne. Dwie najsilniejsze grupy etniczne – Irlandczycy i Brytyjczycy mają własne wizje przyszłych losów prowincji i najczęściej narodowość determinuje opcje polityczne, choć z chwilą obecną zaczyna się to powoli zmieniać.
John Hume (ur. 18 stycznia 1937 r. w Derry, znanym także jako Londonderry) – polityk północnoirlandzki, laureat Pokojowej Nagroda Nobla.
Wykształcił się w St. Columb's College w Derry, i w czołowym katolickim seminarium St Patrick's College w Maynooth. Miał zamiar zostać księdzem, ale nie ukończył studiów. Po powrocie do domu podjął pracę nauczyciela. Był członkiem-założycielem ruchu Credit Union w Derry. W latach 60. został prominentną postacią w ruchu na rzecz praw obywatelskich. W roku 1969 został niezależnym deputowanym do parlamentu północnoirlandzkiego.
Był współzałożycielem i wieloletnim przywódcą jednej z dwóch irlandzkich partii narodowych: Socjaldemokratycznej Partii Pracy (SDLP, od 1979 do 2001), głównej partii katolików północnoirlandzkich, a także członkiem brytyjskiej Izby Gmin i deputowanym do Parlamentu Europejskiego. Autor szeregu publikacji politycznych. W 2004 roku wycofał się z działalności politycznej.
Jest uważany za jedną z najważniejszych postaci historii politycznej i procesu pokojowego w Irlandii Północnej. W latach 90. uczestnik wielostronnych negocjacji z udziałem głównych stron konfliktu.

Opracował:: Piotr Żaba

←