Różne sposoby wyrażania wolności, myśli, wypowiedzi i informacji

na przestrzeni dziejów w odniesieniu do faktów z historii narodowej

 

 

 

1.      Okres średniowiecza - powstanie państwa polskiego w X w.

W tym okresie ludność nie posiadała żadnych praw z wyjątkiem warstw uprzywilejowanych np.: wojowie, którzy tworzyli drużynę książęcą.

 

2.  W 1180 r. na wiecu w Łęczycy Kazimierz Sprawiedliwy syn Bolesława Krzywoustego

 zapoczątkował proces nadawania Kościołowi i rycerstwu immunitetów (przywilejów), które osłabiły władzę książęcą w Polsce.

 

3.  Za panowania Kazimierza Wielkiego częściowo zunifikowano (ujednolicono) prawo,

w myśl „jedno prawo w jednym królestwie” -  spisano prawo zwyczajne i połączono je z wprowadzeniem nowych postanowień: dla Wielkopolski – statut piotrkowski, dla Małopolski- statut wiślicki (lata 1346- 1347), w 1356 r na Wawelu król ustanowił Sąd Najwyższy Prawa Niemieckiego na Zamku Królewskim - najwyższą instytucję sądowniczą dla miast polskich lokowanych na prawie niemieckim. Okres rządów Kazimierza Wielkiego to również powstanie monarchii stanowej, a także nadanie praw Żydom.

 

4. 1374 r. - król Ludwik Andegaweński w Koszycach nadał pierwszy generalny przywilej dla szlachty (obniżenie podatków).

 

5.  W XV w. w Polsce doszło do rozwoju demokracji szlacheckiej: szlachta poprzez przywileje, które otrzymała od władców, miała największe znaczenie i wpływ na życie, politykę, gospodarkę i społeczność w państwie polskim. (Niemnem captivabimus sine victum - król nie mógł więzić szlachcica bez wyroku sądowego. - 1430 – 1433 Jedlnia i Kraków).

 

6.  W okresie działalności ruchu husyckiego w Europie w 1424 r. w Polsce wydano edykt wieluński, w którym zabroniono popierania husytyzmu w Polsce i Czechach.

 

7.  W 1505 r, wydanie Konstytucji Nihil novi (nic nowego). Wprowadzała ona zasadę, że król i jego następcy bez zgody senatu i izby poselskiej nie ustanowią „nic nowego”.

 

8.  W okresie reformacji Polska była określana państwem „bez stosów”.

 

a)      1570 r. - w Sandomierzu zawarto ugodę religijną, w której zobowiązano się nie walczyć

Przeciwko sobie i wspólnie występować na sejmach w sprawach ustanowienia w Polsce Kościoła Narodowego.

b)      styczeń 1573 r. - w Warszawie w trakcie obrad sejmu konwokacyjnego w czasie pierwszego

 bezkrólewia przedstawiciele szlachty, magnatów i duchowieństwa katolickiego uchwalili Konfederację Warszawską, która gwarantowała swobody religijne w Polsce. Tekst ostatecznie zatwierdził król Stefan Batory.

c)      w 1573 r. - uchwalenie artykułów henrykowskich (podstawa ustroju Polski)

 

9.  Wiek XVII przyniósł wzrost niechętnych nastrojów wobec różnowierców:

 

a)  w 1658 r. postanowieniem sejmu nakazano arianom opuścić ziemie polskie.

b)  w 1668 r. wydano ustawę zabraniającą przechodzeniu z katolicyzmu na inne wyznanie.

c)  w 1718 r. ostatni sejm Rzeczypospolitej.

 

10.  3 maja 1791r. uchwalenie ustawy rządowej czyli konstytucji.

 

a)      szlachta miała zagwarantowane wszelkie prawa wolności, posiadała nietykalność osobistą

 i majątkową oraz władzę nad chłopami.

b)   mieszczanie otrzymali szerokie prawa

c)  chłopi zostali wzięci „pod opiekę prawa rządu krajowego” (art. IV Konstytucji)

d)  konstytucja zapewniała wolność osobistą przybywającym z zagranicy, swobodę zamieszkania

     i zawierania umów o pracę, wprowadzała wolność wyznania

 

11.   Po III rozbiorze Polska przestała istnieć jako państwo. Polacy wiązali nadzieje

 z Napoleonem, który 7 lipca 1807 r.  utworzył namiastkę państwa polskiego -  Księstwo Warszawskie.

 

22 lipca 1807 r. w Dreźnie Napoleon  nadał Księstwu Warszawskiemu konstytucję: zmieniono

 różnice stanowe, obalono feudalizm. Konstytucja „znosiła niewolę”, poddaństwo osobiste

 chłopów. Prawa wyborcze posiadała szlachta i ludzie zamożni.

 

12.  Po klęsce Napoleona ziemie polskie zostały rozdzielone między Austrię, Prusy i Rosję.

        W 1815 r. car Aleksander I utworzył Królestwo Polskie, któremu nadał konstytucję wolność

        druku, nietykalność własności (wolność osobistą). Konstytucja nie była jednak

        przestrzegana przez cara. Pozostałe tereny ziem polskich również otrzymały konstytucje,

        np. Wielkie Księstwo Poznańskie, Rzeczpospolita Krakowska.

 

13.  W XIX wieku rozpoczęła się walka Polaków o odzyskanie niepodległości (powstanie

       listopadowe 1831 r., powstanie krakowskie 1846 r.., powstanie styczniowe 1863 r.)

 

14. Wiosna Ludów 1848 r. objęła także ziemie polskie. W wyniku tej fali rewolucyjnej Polacy

      walczyli przede wszystkim o odzyskanie niepodległości, ale także o prawa wyborcze, prawa

      polityczne, zniesienie cenzury druku. Niektóre cele osiągnięto. Polacy otrzymali np. reprezentację

      polityczną w parlamencie pruskim i austriackim. W 2 połowie XIX w. w zaborze pruskim

      rozpoczęła się wobec Polaków germanizacja a w zaborze rosyjskim rusyfikacja.

 

15. Na początku XX wieku nadal władze zaborcze ograniczały prawa Polaków.

 

a)  1901 r. - niemieckie władze szkolne wprowadziły nauczanie religii w j. niemieckim – rozpoczęły

      się strajki dzieci i rodziców;

b)  1904 r. - władze zaborcze w walce z polskością weszły na drogę tzw. .ustaw wyjątkowych,

     wprowadzono zakaz tworzenia nowych osad rolnych (stawiania nowych budynków bez

     pozwolenia władz niemieckich);

c)  1908 r. - Komisja Kolonizacyjna otrzymała prawo przymusowych wywłaszczeń polskich

      majątków oraz wydano ustawę o zgromadzeniach, tzw. ustawę "kagańcową" dającą możliwość

     odbywania zebrań i zgromadzeń wyłącznie w języku niemieckim.

 

16.  Po I wojnie światowej 11.11.1918 Polska odzyskała niepodległość, rozpoczął się okres budowy

       państwa polskiego.

 

a)  1919 r. - Sejm Ustawodawczy nadał prawa wyborcze kobietom.

b)  17 marca 1921 r. - w Polsce uchwalono konstytucję, która zapewniała wolność słowa, zrzeszania

     się, równość wobec prawa, zachowanie tajemnicy korespondencji, tolerancję religijną.

c)  w 1926 r. miał miejsce zamach stanu,  w wyniku którego wprowadzono w Polsce rządy

     autorytarne, rozpoczęły się rządy sanacji - ograniczano prawa obywatelskie i polityczne

     (w Brześciu nad Bugiem utworzono więzienie dla więźniów politycznych należących do opozycji

     w stosunku do rządu)

d)  23 kwietnia 1935 r. uchwalono konstytucję, według której obywatel miał obowiązek

     podporządkować się interesom ogółu,  czyli interesom państwa. Najważniejsze miało być dobro

     powszechne jako gwarancja praw wolnościowych.

 

17.  Po II wojnie światowej Polska była państwem zależnym politycznie i gospodarczo od ZSRR

 

a)  1946 r. - referendum, które sfałszowano

b)  4 lipca 1946 r. - pogrom kielecki

c)  wybory do Sejmu Ustawodawczego 1947 r. również sfałszowano

d)  w celu umocnienia pozycji władza ludowa stosowała szeroką akcję terroru (Ministerstwo

     Bezpieczeństwa Publicznego, Urząd Bezpieczeństwa, Milicja Obywatelska)

e)  lata 40 i 50 XX wieku - okres stalinowski - nastąpiło pełne podporządkowanie Polski ZSRR,

     monopol na władzę posiadała Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.

f)  lata 1950 - 1953 - ostatni etap eliminacji polskiego podziemia niepodległościowego

g)  22 lipca 1952r. - konstytucja PRL

h)  1949 - 1955 - walka z Kościołem Katolickim.

i)  wystąpienia robotników, inteligencji i studentów (październik 1956 r, 1968 r,1970 r, 1976 r)

j)  1978 r. - organizowanie się robotników i rolników w Wolne Związki Zawodowe

k)  17 sierpnia 1980 r. powołanie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z Lechem Wałęsą jako

     przewodniczącym - strajki objęły cały kraj.

l)  wrzesień 1980 r - powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” (ataki propagandowe, aresztowania działaczy opozycji), 10 listopada 1980 r

„Solidarność” miała własny tygodnik „Solidarność” red. Tadeusz Mazowiecki

 

ł)  1980 r. - zarejestrowanie Niezależnego Związku Zawodowego Rolników Indywidualnych

    „Solidarność”

m)  12 na 13 grudnia 1981 – wprowadzenie  w Polsce  stanu wojennego (na ulice wyszło wojsko,

      władzę przejęła Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego (WRON), ograniczano prawa

     obywatelskie, internowano członków „Solidarności”, ograniczano działalność związków,

     stowarzyszeń, ograniczenia w przemieszczaniu się, zakaz organizowania strajków, walki

    w kopalni węgla kamiennego „Wujek” w Katowicach – zginęło 9 górników. W październiku

    1982 r. formalnie zdelegalizowano NSZZ „Solidarność”

n)  6 luty 1989 r.  - obrady „okrągłego stołu” – okres transformacji ustrojowej, gospodarczej

     i społecznej.

o)  2 kwietnia 1997 r. - uchwalenie Konstytucji, która funkcjonuje do dziś, daje szerokie prawa

      i wolności obywatelom.

 

←